Juni 2024
Dementie, een aandoening die cognitieve vermogens en geleidelijk ook herinneringen aantast, treft steeds meer mensen naarmate de bevolking vergrijst. Met een kans van 1 op 5 om in het leven dementie te ontwikkelen, is het een realiteit waar velen mee te maken kunnen krijgen. Zowel de betrokken personen zelf als hun naasten en zorgverleners worden geconfronteerd met de uitdagingen die deze ziekte met zich meebrengt.
De statistieken rondom dementie tonen aan dat meer dan 8% van de mensen boven de 65 jaar eraan lijdt, een percentage dat stijgt tot ruim 25% bij mensen boven de 80 jaar en zelfs tot boven de 40% bij mensen ouder dan 90 jaar. Met het aantal mensen met dementie dat naar verwachting in de komende jaren zal verdubbelen (op dit moment 300.000, naar verwachting 620.000 in 2050[1]), zijn er grote uitdagingen in het bieden van ondersteuning en zorg voor deze groeiende groep.
Casemanagement
Alzheimer Nederland heeft zich ingezet om de zorg voor mensen met dementie te verbeteren. Zo wordt voor mensen met dementie of bij wie het vermoeden bestaat van beginnende dementie en die nog thuis wonen, een uitgebreide vorm van casemanagement vergoed vanuit het basispakket van de zorgverzekering. Deze vergoeding, die naast regie, organisatie en coördinatie van zorg ook begeleiding, monitoring en proactieve planning omvat, is een waardevolle ondersteuning voor zowel de patiënt als hun mantelzorgers.
Recente richtlijnen van het Zorginstituut Nederland stellen dat casemanagement dementie kan worden ingezet en vergoed vanaf de ‘niet pluis’-fase, wanneer er nog geen formele medische diagnose is gesteld, maar er wel een vermoeden bestaat van dementie bij zorgverleners en naasten. Deze vroegtijdige interventie kan cruciaal zijn in het bieden van de juiste ondersteuning en zorg op het juiste moment, waardoor de kwaliteit van leven voor mensen met dementie wordt verbeterd en de last voor hun omgeving wordt verlicht.
Inzet zorgtechnologie
In het licht van deze uitdagingen worden technologische oplossingen steeds belangrijker in de ondersteuning van mensen met dementie en hun zorgverleners. Het Compaan platform is ontworpen om de zelfredzaamheid en eigen regie van thuiswonende ouderen te bevorderen en zorg op afstand mogelijk te maken.
Aenne Werner BA MA PhD Werner, onderzoeker en projectleider wijkverpleging van Amstelring Wijkzorg, deed onderzoek naar de impact van beeldzorg in de wijk: “Er zaten veel mensen met dementie bij. En dan is al snel het vooroordeel dat die mensen niets nieuws meer kunnen leren.” Ook zijzelf had haar bedenkingen. Het was dan ook best een eyeopener dat de eerste resultaten positief waren. Zo bleek dat, mits de Compaan vroegtijdig wordt aangereikt in het dementieproces en tijdig wordt aangemeld bij het digitale team, de cliënt vooral op Gedrag en Status hoger scoort dan bij vergelijkbare cliënten in zorg.
In samenvatting illustreert het onderzoek aanzienlijke voordelen van beeldzorg, met name bij cliënten met dementie, en suggereert het dat beeldbellen een waardevolle aanvulling kan zijn op de zorg.
De Compaan maakt dat mensen met dementie makkelijk verbonden zijn met hun netwerk en ondersteuning krijgen bij dagelijkse taken. Het ook een handig hulpmiddel voor mantelzorgers en zorgverleners om zorg op afstand te bieden en het welzijn in de gaten te houden.
Dit is vooral belangrijk in een vroeg stadium van de ziekte, wanneer het aanleren van nieuwe vaardigheden nog mogelijk is. Door het gebruik van de Compaan in deze fase wordt niet alleen de zelfstandigheid van de gebruiker bevorderd, maar ook de betrokkenheid van familie en vrienden vergroot. Het stimuleert een gevoel van verbondenheid en biedt een veilige omgeving om stap voor stap vertrouwd te raken met de mogelijkheden van de tablet. Bovendien kan het vroege gebruik van de Compaan ook helpen bij het creëren van routines en het behouden van cognitieve vaardigheden. Door regelmatig gebruik kunnen gebruikers wennen aan het beeldbellen, checken van berichten, het bekijken van foto’s en het gebruiken van de agenda, waardoor ze in staat zijn om hun digitale vaardigheden te behouden en te verbeteren.
Inzet Compaan bij zorgorganisaties
We zien de inzet van de Compaan bij dementie toenemen. We merken echter ook dat er sommige nog onduidelijk is over de mogelijkheden. We vroegen onze zorgorganisaties naar de inzet.
Hoe wordt de Compaan ingezet bij dementie? Uit de diverse antwoorden blijkt dat de Compaan bij deze doelgroep voornamelijk wordt ingezet voor het bieden van dagstructuur en het ondersteunen van zelfstandigheid. Dit omvat onder andere het beheren van de agenda, herinneringen voor medicatie-inname, begeleiding bij diabeteszorg, stimuleren ADL-taken en begeleiding bij medicatie. Daarnaast wordt het gebruikt om sociale interactie te bevorderen, eenzaamheid tegen te gaan en mantelzorgers te ontlasten. Het draagt bij aan het welzijn en de veiligheid van de cliënten, terwijl het ook een belangrijke rol speelt bij het behouden van bestaande vaardigheden en het voorkomen van desorganisatie.
Quote: “Zo prettig en lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen. Welzijn meer op de voorgrond zetten. Eigen regie cliënten stimuleren en soms ook teruggeven. Dagstructuur verbeteren waardoor (fysieke) zorg wordt uitgesteld. Casemanagementgesprekken waar mogelijk op afstand zodat je meer cliënten kunt begeleiden met dementie. Uit onderzoek blijkt dat een Compaan bij mensen met dementie echt effect heeft op de kwaliteit van leven. Hoe vroeger de Compaan wordt ingezet hoe meer resultaat. Ook mensen met cognitieve achteruitgang kunnen dit aangeleerd krijgen. Ik merk dat mensen met dementie die een Compaan hebben zelfvertrouwen krijgen omdat zij iets nieuws leren i.p.v. inleveren in vaardigheden.”
Organisatie van inzet digitale zorg bij dementie
In de antwoorden zien we dat de Compaan zowel wordt ingezet door het wijkteam als de VPT-teams en door de casemanagers. Casemanagement is nog niet overal even betrokken, maar men wil hier wel naartoe. De zorg wordt opgepakt door het digitale/beeldzorgteam, maar ook wel alleen door de casemanager. Vaak ook in samenwerking met familie en mantelzorgers, waarbij wordt aangegeven dat de Compaan een belangrijk hulpmiddel is voor het bevorderen van communicatie en het bieden van ondersteuning op afstand.
Quote: “Vanuit wijkteams worden de cliënten aangemeld bij het digitaal team om de reguliere zorg via Compaan te leveren (medicatie, insuline, dagstructuur, ADL, controle moment enz). Vanuit de casemanagers worden cliënten aangemeld bij het digitaal team om de reguliere zorg via Compaan te leveren maar ook om Companen aan cliënten te geven zonder dat er zorg door het digitaal team wordt geleverd. Wel wordt er dan zorg geleverd door de casemanager op afstand en gebruik gemaakt van de functies van de Compaan.”
De inzet kan variëren van 1 tot 5 belmomenten per dag. Het beeldzorgteam speelt een centrale rol bij het coördineren van de digitale zorg en het bepalen van de frequentie ervan, die kan variëren van 1 tot 7 dagen per week, afhankelijk van de individuele behoeften van de cliënt. Digitale contactmomenten vinden plaats met professionals of in samenwerking met familie en mantelzorgers.
De organisaties die voorbereiden op de inzet van Compaan, geven aan dat ze nog onderzoeken welke ondersteuning nodig is voor het aanleren van nieuwe vaardigheden aan mensen met dementie, zoals foutloos leren. Bij de behandelmethode ‘Foutloos leren’ leert een patiënt een handeling of activiteit uit te voeren door die stap voor stap, zonder fouten aan te leren. De zorgverlener voorkomt hierbij dat er fouten gemaakt worden. Mogelijke ondersteuningsopties, zoals de inzet van vrijwilligers, worden overwogen. Men is zich bewust van het verschil tussen mensen met beginnende en gevorderde dementie, en ook tussen individuen binnen deze groepen. Inzet van vrijwilligers en welzijn wordt genoemd, maar zo ver is men nog niet. De al eerdergenoemde functionaliteiten is men hier ook van plan om in te gaan zetten|; agendabeheer, dagstructuur, welzijn, ADL en medicatiecheck.
Hoe maken we dit met elkaar succesvol? Het is van belang om onderzoek te doen naar de effecten. Nieuwe inzichten moeten worden gedeeld met mantelzorg en zorgmedewerkers. Ook wordt aangegeven dat draagvlak belangrijk is. Een ander noemt weer: ‘probeer het gewoon’. Om de inzet succesvol te laten zijn, wordt door meerdere organisaties benadrukt dat het belangrijk is om vroegtijdig in te zetten zodat de persoon met dementie nog ruimte krijgt en nog in staat is om te wennen aan de beeldzorg en tevens te genieten van eigen succes-ervaringen en van contact met zijn/haar eigen sociale netwerk.
Hoewel er verschillende benaderingen zijn, wordt een duidelijk patroon zichtbaar: het vroegtijdig inzetten van beeldzorg, het bieden van ondersteuning op vaste momenten en het creëren van draagvlak (door succesverhalen, onderzoek en delen van kennis) zijn allemaal cruciale elementen voor succes.
Wie zijn betrokken bij dementie zorg op afstand? Het merendeel van de antwoorden (10 van de 14) geeft aan dat zowel het beeldzorgteam als het casemanagement betrokken zijn bij het verlenen van zorg. Echter, zijn er ook verschillen opgemerkt. Zo werkt een organisatie samen met externe casemanagers en zijn er ook organisaties waar casemanagement nog niet betrokken is. Bij een aantal organisaties speelt het VPT-team een rol.
Quote: “Casemanagement maakt (nog) geen gebruik van beeldzorg. Dit stimuleren we wel. De individuele begeleiders (aandachtsvelders vanuit het eigen VPT-team) leveren gedeeltelijk fysiek en gedeeltelijk via beeldzorg begeleiding.”
Quote: “Digitale zorg gaat het digitaal team wat we nu hebben oppakken. We geven de specialisten (in dit geval casemanagers) zelf een account zodat het dementie team ook casemanagementgesprekken op afstand kan leveren (als er geen VPT is). Zorg wordt door het digitale team geleverd. We zijn met huisartsen in XXXX in overleg om hen ook bij dit proces te betrekken.”
De geschiktheid van Compaan is afhankelijk van verschillende factoren, zoals de mate en vorm van dementie, de complexiteit van de zorgbehoeften en de technologische vaardigheden van de cliënt.
Een extra essentiële factor is de positieve betrokkenheid van het sociale netwerk bij opstart en het verdere gebruik. Het is essentieel om plezier te blijven ervaren en de motivatie hoog te houden bij mensen met dementie, ook na technische storingen of bij het aanleren van een nieuwe vaardigheid.
Het gebruik van de Compaan wordt lastiger bij gevorderde dementie. Ook wordt gewezen op situaties waarin cliënten snel in paniek raken of achterdochtig zijn en wanneer ze niet meer zelfstandig kunnen opnemen. Niet meer zelfstandig kunnen opnemen, kan worden ondervangen met ‘automatisch opnemen’, maar dat werkt alleen als de cliënt nog wel instructies kan opvolgen en geluid kan lokaliseren.
Beleid rondom de inzet
De verschillende antwoorden benadrukken dat de inzet van digitale zorg niet altijd gestandaardiseerd is. Hoewel sommige organisaties beleid hebben ontwikkeld en streven naar standaardisatie, zijn er anderen die aangeven dat inzet afhankelijk is van de individuele behoeften en situaties van de cliënten. De organisaties die aangeven beleid te hebben, geven aan dat ze:
- Digitale zorg inzetten bij start van VPT
- Beleid hebben ingericht volgens de schijf van 5
- Reablement centraal hebben staan in de visie op technologie, gericht op het behouden of verbeteren van zelfstandigheid en kwaliteit van leven
Quote: “Ja we hebben voor reguliere zorg, zorgmomenten die digitaal kunnen inzichtelijk gemaakt. Voor casemanagers streven we naar zo veel mogelijk mensen met dementie en Compaan leveren. Realiteit is dat nog niet.”
Andere organisaties hebben wel richtlijnen, maar niet altijd specifiek voor dementie. Standaardregels vinden sommige lastig. Er wordt wel gewezen op de beschikbaarheid van een inzetwijzer, maar het moet alsnog passen bij de persoonlijke situatie van de cliënt.
Quote: “Ons streven is om bij iedere client te onderzoeken of de Compaan ingezet kan worden, in de praktijk gaat dit nog niet zo soepel, vraagt nog veel aandacht.”
Resume
Het Compaan-platform, biedt effectieve oplossingen om zelfredzaamheid te bevorderen en zorg op afstand mogelijk te maken. Onderzoek toont aan dat beeldbellen met de Compaan gunstig is voor mensen met dementie, hun sociale interacties versterkt, eenzaamheid vermindert en mantelzorgers ontlast. Het platform helpt gebruikers bij dagelijkse taken, bevordert hun welzijn en veiligheid, en ondersteunt het behoud van cognitieve vaardigheden.
De inzet van de Compaan door zorgorganisaties varieert nog, maar toont veelbelovende resultaten bij het bieden van structuur, het beheren van medicatie, en het stimuleren van activiteiten. Door vroegtijdig gebruik en de ondersteuning van familie en zorgteams kan de Compaan een waardevolle bijdrage leveren aan de zorg voor mensen met dementie. Het is essentieel om onderzoek te blijven doen, kennis te delen en draagvlak te creëren om de inzet van digitale zorg verder te optimaliseren en succesvol te maken. Zo wordt een betere kwaliteit van leven voor mensen met dementie en hun omgeving bevorderd.
[1] https://www.alzheimer-nederland.nl/factsheet-cijfers-en-feiten-over-dementie
